با هدف گفتگوی تطبیقی اندیشههای فلسفی و فرهنگی حکیم ابونصر فارابی، کنگره دو سالانه «مطالعات تطبیقی و میانرشتهای فارابی و فرهنگ معاصر» توسط دبیرخانه جشنواره بینالمللی فارابی و مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی برگزار میشود. در اولین دوره این کنگره که با عنوان «کنگره جهانی فارابی و فرهنگ و تمدن اسلامی» نامگذاری شده است، ضمن بازخوانی اندیشههای این حکیم وارسته و آغازگر فلسفه در جهان اسلام، تلاش داریم علاوهبر بازخوانی آراء فلسفی و سیاسی و هنری و اخلاقی و زبانشناختی و غیره وی، از منظر موضوعات و مسائل جهان معاصر، خاصه پرسشهای مطرح در رشتههای حوزه علوم انسانی، فارابی را به زمانه خویش آوریم و با او گفتگوهایی عالمانه داشته باشیم. این گفتگوها علاوهبر نیاز فعلی ما، با منش و رویکرد خود فارابی نیز تطابق دارد زیرا او فیلسوف گفتگو و فرهنگ بود و بنیاد فرهنگ را بر چنین گفتگویی بنیاد نهاده بود.
در اولین دوره این کنگره، علاوهبر مشارکت نهادهای آکادمیک ایرانی و قزاقستانی، جمعی از فارابیشناسان برجسته بینالمللی در کنار فارابیشناسان ایرانی و قزاقستانی آراء و اندیشههای فارابی را مورد بررسی قرار خواهند داد. به این منظور، در کمیته علمی این کنگره متشکل از فارابیشناسان معتبر ایرانی و غیرایرانی، علاوهبر انتشار مجموعه مقالات این کنگره که در روزهای دهم تا دوازدهم اسفند ماه سال ۱۴۰۱ (۱ تا ۳ مارس ۲۰۲۳) برگزار خواهد شد، مجموعهای از نشستها نیز پیرامون اندیشههای فارابی تعریف شده است که توسط دبیرخانه این کنگره اجرا خواهد شد. بزرگداشت پروفسور محسن مهدی به مناسبت روز جهانی فارابی (۳۰ آبان ماه ۱۴۰۱) و نشستهای علمی فارابیشناسان و اصحاب علوم انسانی و اجتماعی نیز از دیگر برنامههای دبیرخانه این کنگره است که میبایست تا قبل از برگزاری کنگره اجرا شوند.
محورهای کنگره
مابعدالطبیعه و حکمت نظری
مابعدالطبیعه و حکمت، وجودشناسی، خداشناسی، جهانشناسی، انسانشناسی، معرفتشناسی
حکمت عملی
اخلاق فردی و جمعی، اخلاق، تدبیر منزل، سیاست مدنی، سیاست و اخلاق، سیاست و شریعت، دوستی، صلح و جنگ
علوم و شاخههای آن
تقسیمبندی و روششناسی علوم، علم الهی، علوم طبیعی و ریاضی، علوم انسانی، علوم مهندسی، علوم غیرضروری؛ کلام، تاریخ و …
فارابی و تاریخ فلسفه
زندگی و حیات فارابی، آثار و شاگردان فارابی، فارابی و جریانهای فلسفی؛ یونانی، هندی، مصری، ایرانی و عربی، فارابی و تأسیس فلسفه اسلامی، جایگاه فارابی در تاریخ خرد جهانی، فارابی و فیلسوفان غیرمسلمان، فارابی و دنیای معاصر
زبان و هویت
فلسفه زبان، نسبت زبان و اندیشه، تعاملها و تقابلهای منطق و نحو، تربیت و هویت، زبان و قدرت
گفتگوی فرهنگها
فلسفه تطبیقی در اندیشه فارابی، گفتگوی ادیان در اندیشه فارابی، گفتگوی ایرانیان و یونانیان، گفتگوی فیلسوفان و دینداران
فارابی و تمدن اسلامی
از دغدغههای میهنی تا دغدغههای مذهبی، وحیشناسی و فلسفه نبوت، مدینه دینداران و مدینههای غیردینداران
دین و هنر
دینشناسی عقلانی، همسایگی دین و هنر، هنر و هنرمند، فنون و آفرینشهای هنری

حجت الاسلام والمسلمین دکتر رضا غلامی
رییس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی و رئیس کنگره

دکتر رضا ماحوزی
معاون پژوهشی و آموزشی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی و دبیر علمی کنگره

حجت الاسلام والمسلمین دکتر حمید پارسانیا
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس شورای علمی کنگره

دکتر رضا داوری اردکانی
رییس فرهنگستان علوم

دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی
عضو پیوسته فرهنگستان علوم

استاد سید عبدالله انوار
فارابی شناس برجسته

حجت الاسلام و المسلمین دکتر نجف لکزایی
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

دکتر مرتضی بحرانی
عضو هیئت علمی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی

دکتر نصرالله حکمت
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

دکتر علیرضا صدرا
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

دکتر نجمه کیخا
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

حجت الاسلام و المسلمین دکتر احمد حسین شریفی
رئیس مؤسسه حکمت و فلسفه

حجت الاسلام و المسلمین محسن مهاجر نیا
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

دکتر جهانگیر مسعودی
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی

حجتالاسلام والمسلمین دکتر احمدرضا یزدانی مقدم
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

دکتر سید مجید ظهیری
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی

دکتر مهدی عباس زاده
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

حجت الاسلام و المسلمین جعفر شانظری
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان

دکتر چارلز باترورث
عضو هیئت علمی دانشگاه مریلند آمریکا

دکتر ترنس جی کلِوِن
عضو هیئت علمی دانشگاه سنترال کالج ایالت آیووا آمریکا و دانشگاه اردن

دکتر اولریش رودولف
عضو هیئت علمی دانشگاه زوریخ سوئیس

دکتر مرتضی شجاری
عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز

دکتر سید مهدی امامی جمعه
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سعید رحیمیان
عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز

دکتر مقداد عرفه منسیا
عضو هیئت علمی دانشگاه تونس و عصو ارشد بیت الحکمه تونس

دکتر چچیلیا مارتینی
عضو هیئت علمی دانشگاه پادووا ایتالیا

دکتر الکساندر اُروین
عضو هیئت علمی دانشگاه ایالتی لویزیانا آمریکا